Sürekli her şeyi ertelemek (procrastinasyon), birçok insanın yaşadığı yaygın bir durumdur ve genellikle kişinin kendini kötü hissetmesine, kaygıya ve zaman yönetimi sorunlarına neden olur. Bu davranışın arkasında çeşitli nedenler olabilir:
Neden Sürekli Erteliyor Olabilirsiniz?
- Mükemmeliyetçilik: "Ya yeterince iyi yapamazsam?" düşüncesiyle başlamak zor gelir.
- Motivasyon Eksikliği: Yapılacak iş ilgi çekici değilse, zihinsel direnç oluşabilir.
- Korku ve Kaygı: Başarısızlık, eleştirilme ya da belirsizlik korkusu ertelemeye neden olabilir.
- Dikkat Dağınıklığı: Telefon, sosyal medya, çevresel uyaranlar odaklanmayı zorlaştırır.
- Zaman Algısında Bozukluk: "Daha çok vaktim var" diye düşünüp işi son dakikaya bırakmak.
- Yorgunluk veya Tükenmişlik: Zihinsel/duygusal yorgunluk işleri gözünde büyütmene sebep olabilir.
- Ne Yapabilirsin?
- Küçük Hedeflerle Başla: Büyük bir görevi parçalara ayır. "Bugün sadece 10 dakika çalışacağım" gibi.
- Zaman Bloklama Yöntemi Kullan: Belirli saatleri sadece tek bir iş için ayır. Pomodoro tekniği (25 dk odak + 5 dk mola) işe yarayabilir.
Kendine Dürüst Sorular Sor:
Gerçekten meşgul müyüm, yoksa erteliyor muyum?
Bu işi yapmamak bana ne kaybettiriyor?
- Olumsuz İç Sesi Fark Et: “Başaramam” gibi düşünceleri yakalayıp “Sadece deneyeceğim” gibi nötr cümlelerle değiştir.
- Çevreyi Temizle & Dikkat Dağıtıcıları Azalt: Sessiz bir alan yarat, telefon bildirimlerini kapat.
- Kendini Ödüllendir: Bitirdiğin her adım sonrası küçük ödüller ver.
- Bonus: Ertelemenin Altında Derin Duygusal Nedenler Olabilir
Sürekli erteleme alışkanlığı bazı durumlarda:
Kaygı bozuklukları,Düşük özsaygı,Depresyon
Psikolojik sorunlarla da ilişkili olabilir. Eğer bu durum yaşam kaliteni ciddi şekilde etkiliyorsa, bir uzmandan destek almayı düşünmelisin.
İstersen sana özel bir eylem planı da çıkarabilirim. Günlük rutinini ya da en çok ertelediğin işleri paylaşırsan, buna göre somut bir adım listesi hazırlayabilirim.
Ertelemenin önüne nasıl geçilir?
Ertelemenin önüne geçmek için alışkanlıkları, düşünce kalıplarını ve günlük düzeni yeniden yapılandırmak gerekir. Kalıcı çözüm; sadece "daha disiplinli olayım" demek değil, neden ertelediğini anlamak ve bu nedenlere uygun stratejiler geliştirmektir.
Ertelemeyi Aşmak İçin Etkili Yöntemler
1. Net ve Küçük Hedefler Belirle
"Ders çalışacağım" demek yerine → "15 dakika boyunca sadece bu konuyu okuyacağım."
Büyük görevleri parçalara ayır. Her parçayı yapmak daha kolay gelir.
2. Zamanı Planla, Takvim Kullanmaktan Çekinme
Pomodoro tekniği: 25 dakika odaklan + 5 dakika mola. 4 set sonrası 15-30 dk uzun mola.
Google Takvim ya da fiziksel ajanda kullan. Zamanı görselleştirmek işi somutlaştırır.
3. Dikkat Dağıtan Şeyleri Bilinçli Kapat
Bildirimleri kapat, çalışırken telefonunu başka odaya koy.
Gürültü önleyici kulaklık veya odak müzikleri kullan (örneğin lo-fi, doğa sesleri).
4. “Neden Erteliyorum?” Diye Kendine Sor
Korkuyor musun? Yoruldun mu? Mükemmel yapmak zorunda mı hissediyorsun?
Bu sorular, problemi zihinsel düzeyde çözmeye yardım eder.
5. Başlamayı Kolaylaştır
En zor değil, en kolay adımdan başla.
Giriş eşiğini düşür. "Sadece 5 dakikalığına başlayacağım" de. Genelde başladığında devamı gelir.
6. Gelişimi Takip Et – Geri Bildirim Al
Yapılan işleri işaretle. Beyin, tamamlanmış işleri görünce dopamin salgılar.
Günlük/haftalık kontrol listeleri veya "done list" tut.
7. Kendine Küçük Ödüller Ver
Bir görevi bitirince sevdiğin bir şey yap (çay, video, yürüyüş).
Beynini çalışmaya pozitif bir şeyle bağdaştırmak uzun vadede fayda sağlar.
8. Hesap Vereceğin Birini Bul (İş/Okul Partneri)
Bir arkadaşınla “kontrol günü” yap. Ne yaptınız, neyi ertelediniz, birbirinize anlatın.
Bu yöntem sorumluluk duygusunu artırır.
9. İç Sesini Düzenle
“Yine yapamadım” → yerine → “Bugün az da olsa ilerledim” gibi yapıcı konuşmalar.
Olumsuz iç konuşma ertelemeyi körükler.
10.Gerekirse Profesyonel Destek Al
Eğer:
- Sürekli yorgun hissediyorsan,
- Başlamak mümkün olmuyorsa,
- Bu durum işlevselliğini etkiliyorsa,
- bir psikolojik danışman veya psikiyatristten destek almak önemli olabilir. Bu, zayıflık değil aksine kendine yatırım yapmaktır.
- İstersen sana özel bir "erteleme önleyici günlük plan" da oluşturabilirim. Bunun için:
- Gün içinde en çok neyi erteliyorsun?
- Ne zamanlar daha verimli hissediyorsun?
- Sosyal medya/ekran kullanımın yoğun mu?
gibi bilgileri paylaşırsan, bireysel planını oluşturabiliriz.
Ertelemek (procrastinasyon) genellikle psikolojik bir durumdur ve sadece "tembellik" ya da "disiplinsizlik" olarak görülmesi yanlıştır. Ertelemenin altında çoğu zaman duygusal ve zihinsel nedenler yatar.
Erteleme Neden Psikolojik Bir Sorundur?
1. Duygularla Baş Etme Yöntemi Olabilir
- Bir işi yapmak seni:
- Kaygılandırıyor mu?
- Bunaltıyor mu?
- Başarısız hissettiriyor mu?
Beyin, bu olumsuz duygulardan kaçınmak için “şimdilik yapma” komutu verir. Yani erteleme, aslında rahatsız edici duygulardan kaçınma stratejisidir.
2. Perfeksiyonizm (Mükemmeliyetçilik)
“Ya en iyi şekilde yapamazsam?”
“Kusurlu olursa rezil olurum.”
Bu düşünceler "hiç başlamamayı" bile "kötü yapmaktan daha iyi" gibi gösterir. Ertelemenin psikolojik temelinde kendi kendine baskı uygulama vardır.
3. Düşük Özsaygı / Öz Güven Eksikliği
“Zaten yapamam.”
“Ben bu işi beceremem.”
Bu tür düşünceler motivasyonu kırar ve ertelemeye sebep olur. Kişi bilinçaltında başarısızlığa hazırlanıyordur.
4. Kaygı Bozuklukları ve Depresyon
Anksiyete (kaygı bozukluğu): Aşırı düşünmek ve sürekli “ya olursa” korkusu hareketi engeller.
Depresyon: Enerji düşüklüğü, değersizlik hissi ve ilgi kaybı nedeniyle kişi harekete geçemez.
Bu tür durumlar profesyonel destek gerektirebilir.
5. Dikkat Eksikliği / DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu)
DEHB olan bireyler sıklıkla erteleme yaşar çünkü:
Başlamada zorluk,
Dikkatin çabuk dağılması,
Görevleri organize etmede zorluk yaşarlar.
Bu durumda da erteleme davranışı psikolojik bir semptomdur.
Ne Yapmalı?
Ertelemenin sebebini fark etmek ilk ve en önemli adımdır.
Eğer bu durum yaşam kaliteni, ilişkilerini ya da okul/iş performansını etkiliyorsa,
Bir psikolog ya da psikiyatrist ile görüşmek etkili bir adımdır.
Evet, erteleme çoğu zaman psikolojik bir durumdur. Kendi kendine çözülmesi zor olabilir ama kesinlikle çözülebilir. Göz ardı edilmemeli; çünkü zamanla özgüveni, başarıyı ve ruh halini olumsuz etkiler.
